Erik of Het klein insectenboek: Opdracht
Opdracht niveau 4 | Stijl
Voor wie?
Je houdt van schrijven, van spelen met taal; misschien schrijf je zelf wel eens verhalen of zou je dat willen.
In hoofdstuk 11 vertelt de mier een treurig verhaal over zijn oom aan Erik - zó treurig dat Erik er tranen van in zijn ogen krijgt. 'Ik heb nog nooit van mijn leven zo'n droevig verhaal gehoord,' zegt hij. En dan zegt de mier: 'Ja, maar het ligt er ook veel aan wie het vertelt.'
De schrijver Jeroen Brouwers, die verder niet zoveel op heeft met het werk van Bomans, roemt diens 'enorme vakbekwaamheid en stilistisch meesterschap.'
Bomans zelf, ten slotte, heeft ooit gezegd: 'Talent bestaat voor driekwart uit een passie voor de vorm. Hoe zeg ik het zo goed mogelijk.'
| Titel | Erik of Het klein insectenboek |
|---|---|
| Niveau boek | niveau 3 |
| Opdracht | niveau 4 | Stijl |
| Studielast | 3 uur |
| Werkvorm | tweetal |
| Focus | stijl |
| Je leert | stijl analyseren en reflecteren op het belang van stijl |
| Gemaakt door | Marlies Schouwstra |
| Bron 1 | youtube.com | 'Ant colony raids a rival nest' (BBC-programma) |
In deze opdracht ga je je verdiepen in Bomans' (veronderstelde?) 'stilistisch meesterschap.' Wat houdt dat in? Is het belangrijk? En hoe moeilijk is het nu eigenlijk, schrijven?
A
Vraag 1
[individueel]
Welk(e) van de volgende beweringen is (zijn) op jou van toepassing?
A. Hoe een boek is geschreven, maakt mij niet uit, als het verhaal maar goed is.
B. Ik let erg op stijl. Een goede en mooie stijl maakt dat ik een boek een tweede keer wil lezen, ook al weet ik dan al hoe het afloopt.
C. Ik let meestal niet erg op stijl, maar het valt me wel op als een boek heel slecht is geschreven.
D. Anders, namelijk …
Vraag 2
[samen]
Zijn jullie het eens met de stelling dat de stijl van een schrijver voor een lezer belangrijker is naarmate deze meer leeservaring heeft? Licht jullie antwoord toe.
Vraag 3
[individueel]
Lees de Literaire theorie. Een aantal van de stijlkenmerken die daarin worden genoemd is overgenomen in onderstaande tabel. Noteer in kolom 2 een + als je het herkent in Bomans' stijl en een - als je dat niet doet. Je mag Erik of Het klein insectenboek er niet bijhouden! Je doet dit dus uit je hoofd. Op deze manier kun je beter in kaart brengen wat jij als opvallend hebt ervaren.
Vraag 4
[samen]
Bespreek jullie antwoorden en probeer het samen eens te worden. Nu mogen jullie wel dingen opzoeken en controleren in het boek. Noteer jullie bevindingen in kolom 3.
| Stijlkenmerken | Wel/niet aanwezig in Erik [eigen antwoord] | Wel/niet aanwezig in Erik [gezamenlijk en definitief antwoord] |
|---|---|---|
| Zinslengte opvallend | ||
| Veel dialogen | ||
| Veel of opvallende beeldspraak | ||
| Veel bijvoeglijke naamwoorden | ||
| Modern taalgebruik | ||
| Neologismen | ||
| Archaïsmen | ||
| Woorden uit een andere taal | ||
| Ironie | ||
| Sarcasme | ||
| Plat taalgebruik | ||
| Overdreven formeel taalgebruik | ||
| Clichés | ||
| Herhalingen | ||
| Woordgebruik dat hoort bij een groep |
B
Vraag 1
[individueel]
Bekijk bron 2. Het is een fragment uit een BBC-programma over een mierenkolonie. Maak aantekeningen: noteer de grote lijn van het fragment in steekwoorden.
Vraag 2
[samen]
Hieronder staan drie uitspraken van Bomans. Je kunt ze zien als zijn eigen antwoorden op de vraag 'Hoe zeg ik het zo goed mogelijk?' We noemen deze uitspraken hier voor het gemak even 'De stijlwetten van Bomans'.
De stijlwetten van Bomans*
I. Zoek de perfecte vorm in de eenvoud, de bondigheid en de nauwkeurigheid van de mededeling. Zeg het direct, snel en helder.
II. Ironie, sarcasme, elke vorm van humor behalve die in de situatie zelf gelegen is - men moet het allemaal prijsgeven.
III. Men wordt schrijver door de drift voor de vorm. De inhoud is punt twee.
Eén van jullie gaat naar aanleiding van het filmpje een (zeer) korte tekst schrijven en de ander speelt de rol van coach. De uiteindelijke tekst hoeft slechts 100 woorden te tellen. Bespreek samen welk deel van het filmpje beschreven wordt, wie schrijft en wie coacht.
De coach gaat zo zitten dat hij precies kan volgen wat de schrijver schrijft. Als de coach opmerkt dat de schrijver zondigt tegen één van de stijlwetten van Bomans, grijpt hij in door uit te leggen wat er verkeerd gaat en hoe de schrijver het geschrevene moet aanpassen of verbeteren.
C
Vraag 1
[samen]
Bekijk en bespreek het resultaat: lijkt de stijl van jullie tekst op die van Bomans? Gebruik de gegevens uit kolom 3 van tabel 1 om de tekst te herschrijven. Probeer zoveel mogelijk stijlkenmerken te gebruiken die jullie ook in Erik of Het klein insectenboek zijn tegengekomen.
Vraag 2
Bespreek weer het resultaat: begint het er al op te lijken? Wat is goed gelukt? En wat ontbreekt er nog aan?
D
Vraag 1
[samen]
In de inleiding bij deze opdracht schreven we: 'In deze opdracht ga je je verdiepen in Bomans' (veronderstelde?) 'stilistisch meesterschap'. Wat houdt dat in? Is het belangrijk? En hoe moeilijk is het nu eigenlijk, schrijven?'
a. Vinden jullie Bomans een stilistische 'meester'?
b. Wat wordt precies bedoeld als men het heeft over Bomans' stilistisch meesterschap?
c. Hoe moeilijk is het nu eigenlijk, schrijven?
Vraag 2
[individueel]
Kijk nog eens naar je antwoord op vraag A1. Formuleer zelf in één zin hoe of in hoeverre Bomans' stijl een rol speelt in de waardering die jij (al dan niet) hebt voor Erik of Het klein insectenboek.
(Literaire) theorie
'Stijl', in: Joke van Balen e.a., Basisboek literatuur. Groningen: Uitgeverij kleine Uil, 2009, p. 127-129.
* De stijlwetten van Bomans' zijn gebaseerd op uitspraken van Bomans, zoals geciteerd in: Jeroen Brouwers, De spoken van Godfried Bomans. Amsterdam: De Arbeiderspers (Synthese stromingen en aspecten), 1982
