Erik of Het klein insectenboek: Opdracht

Opdracht niveau 5 | Inhoud en stijl

Als gevorderde lezer ga je ervan uit dat de boeken die je leest ergens over gaan: terwijl je leest, probeer je een betekenis toe te kennen aan details en aan het geheel. De gedachte dat een boek misschien nergens over gaat, zal waarschijnlijk niet snel in je opkomen. In deze opdracht ga je de vraag onderzoeken of je alles wat je leest wel even serieus moet nemen en of het misschien mogelijk is om te concluderen dat een boek - althans wat jou betreft - gebakken lucht is.

Recensenten, schrijvers en literatuurwetenschappers zijn het erover eens: Erik of Het klein insectenboek is zonder meer een stilistisch huzarenstukje. Sommigen betwijfelen echter of en zo ja, in hoeverre de lezer het boek werkelijk - en meer in het algemeen Bomans als schrijver - serieus moet nemen. Hoewel Bomans 'de bij leven bij vertegenwoordigers van alle lagen van de bevolking meest geliefde en gelezen schrijver [was] die de Nederlandse literatuur ooit heeft voortgebracht', komt hij in geen enkele Nederlandse literatuurgeschiedenis voor - behalve in een voetnoot en dat slechts hoogst zelden. Bomans heeft, zeer tot zijn verdriet en frustratie, ook nooit een literaire prijs ontvangen.

[Het citaat is afkomstig uit Jeroen Brouwers, De spoken van Godfried Bomans. Amsterdam: De Arbeiderspers (Synthese stromingen en aspecten), 1982, p. 16]

Titel Erik of Het klein insectenboek
Niveau boek niveau 3
Opdracht niveau 5 | Inhoud en stijl
Studielast 3 uur
Werkvorm individueel
Focus inhoud en stijl
Je leert de relatie tussen inhoud en stijl analyseren
Gemaakt door Marlies Schouwstra
Bron 1 etymologiebank.nl | 'Verbloemen' (incl. omschrijving van het begrip 'stijlbloem')

Vraag


In deze opdracht ga je een beschouwing of betoog schrijven waarin je laat zien:

  1. Dat er wel degelijk een boodschap, visie, idee, diepere betekenis of hoe je het ook wilt noemen, is te herkennen in Erik of Het klein insectenboek,
  2. maar dat het maar zeer de vraag is of we de roman serieus moeten nemen en we hem niet beter kunnen beschouwen als een uit zijn krachten gegroeide stijlbloem (zie bron 1).

Maak een bewuste keuze voor het soort tekst dat je gaat schrijven. Afhankelijk van je eigen opvattingen over deze vraag kies je voor een betoog als je de lezer van jouw mening wilt overtuigen en voor een beschouwing als je hem aan het denken wilt zetten. Je tekst bestaat uit 750 tot 1000 woorden.
Hieronder vind je een aantal citaten die als inspiratie kunnen dienen:

  • 'De auteur heeft aardige invallen opgetekend met veel levendigheid, maar hij heeft helaas niets overwonnen, en hij heeft een leuk werkje gemaakt, dat leuk is in zijn soort, waarin hij best nog zeventig boeken kan schrijven […].'
    [anoniem, in: De Tijd, 23 februari 1942]
  • 'Men wordt schrijver door de drift voor de vorm. De inhoud is punt twee.'
    [Godfried Bomans, op cit. Jeroen Brouwers, De spoken van Godfried Bomans. Amsterdam: De Arbeiderspers (Synthese stromingen en aspecten), 1982, p. 53]
  • 'In gezelschap van een hond, een kat en een papagaai schreef [Bomans] in drie weken tijds en volgens eigen zeggen "moeiteloos" Erik, "een gelukkig boek".'
    [ibid., p. 37]
  • 'Al is het niet bon-ton om te zeggen, ik zeg het tóch: ik heb van de vormgever, de stilist, de nu en dan volmaakt schrijvende Bomans veel geleerd, en om mij het van Bomans geleerde indachtig te blijven herlees ik hem soms, mij steevast ergerend aan wat hij schreef en gelijktijdig hem hooglijk bewonderend om hoe hij schreef.'
    [ibid., p. 62]
  • 'Volgens Kees Fens [literatuurcriticus] echter lacht Bomans de werkelijkheid te veel weg. Zijn humor gaat de ernst uit de weg; hij is allicht te gemakkelijk: hij miskent toch altijd min of meer tragische tegenstellingen tussen droom en werkelijkheid, kleinheid en overmacht, zijn en schijn. Door zijn humor […] schermt Bomans zich af van de werkelijke problemen.'
    [Guido Goedemé, 'Erik of Het klein insectenboek', in: Lexicon van literaire werken. Groningen: Wolters-Noordhoff, 1989]
  • 'Lodewijk Van Deyssel noteerde in zijn dagboek op 22 februari 1950 dat Erik nauwelijks tot de literatuur kan worden gerekend.'
    [ibid.]
  • 'In een soort artistiek gewetensonderzoek schrijft Bomans zelf dat voor zover zijn werk enige waarde heeft, deze niet schuilt in wat wordt gezegd, maar in hoe het wordt gezegd.'
    [ibid.]