Tonio: Oprdracht

Opdracht niveau 5 | Intertekstualiteit

Titel Tonio
Niveau boek niveau 4
Opdracht niveau 5 | Intertekstualiteit
Studielast 2 uur
Werkvorm individueel
Focus intertekstualiteit
Je leert interteksten analyseren.
Gemaakt door Gea Veenstra

A

Bestudeer de Literaire theorie. In Tonio komen veel interteksten voor. Noteer in de onderstaande tabel:(1) de vindplaats van de intertekst; (2) het soort intertekst (zie Literaire theorie); (3) naar welk werk wordt verwezen; en (4) de betekenis van de intertekst. Onder 4 moet je dus antwoord geven op de vraag waarom Van der Heijden juist op deze plaats verwijst naar de betreffende tekst. Wat is het effect daarvan op jou als lezer? Welke verbanden kun je leggen tussen de plaats waar de intertekst in het verhaal voorkomt en de intertekst zelf? In veel gevallen is het nodig om op internet te zoeken naar informatie over de oudere teksten.

Vindplaats Soort Verwijzing naar... Betekenis
voorblad motto Ben Jonson, 'On my first son' Het gedicht gaat over iemand die zijn eerstgeboren zoon is verloren. In de tweede regel wordt gerept over een 'zonde'; dit houdt verband met de schuld die Van der Heijden voelt over de dood van Tonio.


B

  1. Bekijk nog eens wat je in de tabel hebt ingevuld. Kun je overeenkomsten zien tussen de interteksten? Houden alle interteksten verband met hetzelfde onderwerp? Of zijn de interteksten juist heel verschillende van aard? Welk beeld rijst er op uit de interteksten? Beantwoord deze vraag zorgvuldig en uitgebreid.
  2. Wat vind jij ervan dat een schrijver verwijst naar andere teksten? Vind je dat een verrijking van je leeservaring? Wordt het boek er beter door? Of had Van der Heijden zicht de moeite wat jou betreft mogen besparen? Licht je antwoord toe.

Literaire theorie

Intertekstualiteit  - Intertekstualiteit is het verschijnsel dat literaire teksten vaak echo's bevatten van andere teksten. De betekenis die je aan een tekst toekent (interpretatie) komt dus tot stand in relatie tot de teksten waarnaar verwezen wordt. Intertekstualiteit kan voorkomen als:

Motto
'Did I request thee, Maker, from my clay
To mould Me man? Did I solicit thee
From darkness to promote me?'
Paradise Lost, X, 743-5

Hier is sprake van een expliciete verwijzing (dat wil zeggen: de bron wordt vermeld) in de vorm van een citaat.

Citaat
Citaten komen voor als im- of expliciete verwijzing. Om impliciete verwijzingen te identificeren moet je behoorlijk veel gelezen hebben. In de meeste gevallen zul je aanvoelen dat er sprake is van intertekstualiteit, zonder dat je kunt zeggen waar het citaat vandaan komt.

Verwijzing
Verwijzingen zijn altijd impliciet. Bijvoorbeeld:
'De woorden die Gij wakker leest… vrees niet de gedachte dat U door deze woorden werd gekust.' (Leo Vroman)
Een oplettende lezer zal hier door de woorden "wakker" en "gekust" denken aan Doornroosje. Ook dat is intertekstualiteit.

Palimpsest
Deze term duidt letterlijk het hergebruik van perkament aan: de oude tekst werd van het perkament afgeschraapt, zodat het vel opnieuw kon worden gebruikt. De term wordt ook gebruikt voor het hervertellen van een ouder, vaak klassiek en in brede kring bekend, verhaal: de nieuwe versie wordt als het ware over de oude heen geschreven. Je zou Bridget Jones's Diary kunnen beschouwen als een palimpsest van Jane Austens Pride and Prejudice.

[Enkele voorbeelden zijn ontleend aan: 'Intertekstualiteit', op: wikipedia.org]