Helena Demont leert in de oorlog Matthew Herbert kennen, een Engelse oorlogsfotograaf. Ze trekt met hem mee wanneer hij reportages maakt aan het front en leert de oorlog van een andere kant kennen. Kijken met de ogen van een fotograaf is een bijzondere manier van kijken, waarover de cultuurcritica en journalist Susan Sontag (1933-2004) veel geschreven heeft. Een essay dateert uit 1977 en heet On photography. Een later werk uit 2003 is getiteld:Regarding the pain of others. Het zijn essays waarin zij uiteenzet wat we doen wanneer we met de ogen van een fotograaf kijken naar oorlogsleed, naar het lijden van anderen. Haar visie is hoogst actueel in deze tijd waarin beelden (foto, film) steeds meer plaatsmaken voor woorden.

Sontag poneert een aantal stellingen en doet enkele observaties. De opdracht is om drie van deze stellingen en observaties te leggen naast de informatie uit het boek, over Matthew Herberts uitoefening van zijn vak. Neem zowel Matthews manier van kijken als die van Helena mee in je vergelijking. Geef aan waar hun houding overeenkomt en waar zij verschillen van elkaar. Kies drie van de onderstaande stellingen die je verder gebruikt als basis voor je onderzoek.

Opdracht 1

Door te fotograferen wordt de schijn gewekt dat je meedoet, maar eigenlijk is het een daad van non-interventie. Met het nemen van foto's is een chronische voyeursrelatie tot het leven ontstaan waarin de betekenis van alle gebeurtenissen vervlakt. (Uit: On photography)

Opdracht 2

De kracht van een foto ligt in het feit dat hij de mogelijkheid openlaat om momenten die in de normale tijdsstroom onmiddellijk door andere worden vervangen, nader te onderzoeken. (Uit: On photography)

Opdracht 3

De betekenis van een foto en de reactie van de kijker hangen af van woorden. (Uit: Regarding the pain of others)

Opdracht 4

Misschien zijn de enigen die het recht hebben om te kijken naar beelden van extreem leed zij die iets kunnen doen om het leed te verzachten of zij die er iets van kunnen leren. Alle anderen zijn slechts voyeurs. (Uit: Regarding the pain of others)

Opdracht 5

Foto's die op het juiste moment genomen worden, zijn het meest bewonderd. Op het juiste moment wil zeggen in de oorlogsfotografie: een foto die op het ogenblik van de dood of vlak daarvoor genomen is óf op het veld in actie. (Uit: Regarding the pain of others)

Opdracht 6

Verhalen helpen ons zaken te begrijpen. Foto's doen iets anders: zij laten ons niet meer los. Het probleem is niet dat mensen zich historische gebeurtenissen herinneren door middel van foto's, het probleem is dat ze zich enkel en alleen de foto's herinneren. (Uit: Regarding the pain of others)  

Opdracht 7

Oorlogsfotografen krijgen (vanuit de maatschappij) als kritiek dat zij aan oorlogstoerisme doen. (Uit: Regarding the pain of others)


De bovenstaande stellingen en observaties zijn ook terug te vinden in de afstudeerscriptie (master thesis) van Xena Alberts uit 2008. Deze scriptie staat online en het is aan te raden vooral de samenvattingen (p. 24-36) van beide boeken te lezen voor achtergrondinformatie. Je kunt je ook oriënteren met behulp van de overige bronnen hieronder. Zorg dat je een goed beeld heb van Susan Sontag en haar positie. Daarna ga je de stellingen leggen naast het optreden van Matthew Herbert en Helena in Godenslaap. Wat zien zij? Wat doen zij? Wat zegt hij en wat zegt zij hierover? Wat leggen zij vast?

Gebruik hiervoor de pagina's 140-143, 183 (onderaan) tot 185 (onderaan), 216-219, 225-246, 249-251 en 255-270. Maak een verslag van dit onderzoek van minimaal drie pagina's waarin je Sontags ideeën legt naast het boek en naast Matthews en Helena's attitude als oorlogsfotograaf en assistent. Tot slot geef je je eigen mening over Matthews positie als oorlogsfotograaf, over de positie van Helena en over Sontags ideeën.