(© Rogier Bos, via Wikipedia Creative Commons)

Op de afbeelding hierboven zie je het beeld 'De verwoeste stad' van de Russische kunstenaar Ossip Zadkine (1890-1967). Naar verluidt kwam hij op het idee om dit beeld te maken toen hij na de oorlog vanuit een trein die over een spoorbrug reed, neerkeek op het door de oorlog verwoeste stadshart van Rotterdam. Het beeld kun je zien als metafoor voor de stad: het beeld (man) wordt gebruikt in plaats van iets anders, het object (stad), op grond van een betekenisovereenkomst (verwoest). 

Je snapt al welke richting dit op gaat: Mulisch maakt in Het stenen bruidsbed gebruik van de begrippen 'stad' en 'vrouw' en verbindt deze op een bijzondere manier met elkaar. 

Stel je voor dat uitgeverij De Bezige Bij een nieuwe uitgave van Het stenen bruidsbed op de markt wil brengen. Een van de vormgevers komt met het, volgens haarzelf nogal lumineuze, idee om deze afbeelding op het omslag te gebruiken. De uitgever is niet meteen overtuigd: hij ziet de overeenkomst, maar ook verschillen. Jij gaat de uitgever adviseren: is het een goed of slecht idee om dit beeld te gebruiken? Daartoe maak je eerst de opdrachten; vervolgens schrijf je een brief.

A

Zoek informatie over de bombardementen op Rotterdam (14 mei 1940) en Dresden (13, 14 februari 1945) en noteer je bevindingen in de tabel.


Tabel
 

B

Vraag 1

In de eerste zang (aan het einde van deel II) legt Mulisch een relatie tussen de verwoesting van de stad Dresden en vrijen met een vrouw, Hella Viebahn. Herlees de zang. Maakt het een wezenlijk verschil dat Zadkine een manafbeeldt en het in Het stenen bruidsbed een relatie gelegd wordt tussen de stad en een vrouw? Licht je antwoord toe.


Vraag 2

Het ligt voor de hand om 'De verwoeste stad' te interpreteren als metafoor. Mulisch gebruikt de vrouw echter niet als metafoor voor de stad. Hij gebruikt een stijlfiguur waarin hij de vrouw en de stad op een andere manier met elkaar verbindt tot de stadvrouw, vrouwstad, stad/vrouw, vrouw/stad, stad-vrouw of vrouw-stad. Het Nederlandse schrift kent eigenlijk geen tekens waarmee je de relatie tussen stad en vrouw in Het stenen bruidsbed op een adequate manier kunt weergeven.
- Leg uit waarom de zes spellingwijzen die we gehanteerd hebben niet voldoende recht doen aan deze relatie.
- Welke spelling doet desondanks het meest recht aan de relatie die Mulisch legt? Waarom?
- Bedenk zelf een manier om de relatie op de juiste wijze grafisch weer te geven en leg uit hoe je tot deze weergave bent gekomen.


C

De uitgever is van mening dat een goed omslag recht moet doen aan het gehele verhaal en niet aan slechts enkele aspecten. Vind jij dat het beeld van Zadkine aan deze eis voldoet? Licht je antwoord toe.


D

Om de uitgever zo goed mogelijk te kunnen adviseren bekijk je ook een aantal andere kunstwerken/foto's:

Vraag 1

Leg bij elke afbeelding uit welke relatie je kunt leggen met Het stenen bruidsbed. Bestudeer achtergrondinformatie bij elk beeld. Wikipedia volstaat in dit geval.


Vraag 2

Welke van deze vijf afbeelding doet volgens jou het meest recht aan Het stenen bruidsbed? Licht je antwoord toe.


E

Schrijf een brief aan de uitgever van De Bezige Bij. Je raadt hem aan of juist af om 'De verwoeste stad' op het omslag van de nieuwe editie te gebruiken. In je argumentatie besteed je aandacht aan:

• de overeenkomsten en verschillen tussen het bombardement op Dresden en dat op Rotterdam;
• het betekenisverschil tussen de relatie die Zadkine en Mulisch leggen tussen stad en man (vrouw);
  
• in hoeverre 'De verwoeste stad' recht doet aan het gehele verhaal;
  
• welk alternatief eventueel voor handen is; je mag ook alternatieven aandragen die niet in deze opdracht worden genoemd.
  

In het slot van je brief vermeld je nog eens duidelijk of de uitgever 'De verwoeste stad' zou moeten gebruiken of het alternatief dat je hebt voorgesteld.