In deze opdracht ga je je bezighouden met het begrip 'ironie'. Wat is dat eigenlijk, hoe verhoudt zich dat tot sarcasme en cynisme? En hoe wordt het in de literatuur gebruikt?

A

Volgens Van Dales Groot Woordenboek van de Nederlandse taal is het woord 'ironie' afgeleid van het Griekse eirooneia dat 'geveinsde onwetendheid' betekent. Als synoniem gebruiken we voor 'ironie' ook wel 'spot'.


Vraag 1

Bedenk in welke situaties, en tegenover wie, je wel eens ironische opmerkingen maakt. Geef een paar voorbeelden.


Vraag 2

Ondervind je ook wel eens dat mensen spottende opmerkingen tegenover jou maken? Geef twee of drie voorbeelden van zulke situaties en van de opmerkingen die er gemaakt zijn.


Vraag 3

Waarom gebruiken mensen ironie? Wat is de functie ervan?


Vraag 4

Is er een grens tussen ironie en sarcasme? Zo ja, hoe kun je het verschil tussen beide stijlmiddelen omschrijven?


Vraag 5

Bedenk een paar voorbeelden van cynische opmerkingen. Geef aan wat het verschil is tussen ironie/sarcasme en cynisme.


Vraag 6

Hoe zorg je ervoor dat ironische opmerkingen niet té ver gaan? Hoe voorkom je dat zulke opmerkingen niet als kwetsend en ernstig beledigend worden opgevat?


B

In de literatuur wordt ironie vaak toegepast. Lees de Literaire theorie.


Vraag 1

Welke soorten ironie worden in bron 1 onderscheiden?


Vraag 2

Hoe wordt 'ironie' gedefinieerd in het Basisboek?


Vraag 3

Wat voor boeken / literatuur / lectuur ken jij waarin ironie als stijlvorm voorkomt?


Vraag 4

Welke functie heeft dit stijlmiddel in de literaire wereld volgens jou meestal?


C

Lees nu bron 1 en bron 2.


Vraag 1

Gerard Reve: was hij nou racist, provocateur, pestkop of profeet? Geef jouw oordeel en geef daarvoor argumenten. Betrek daarbij ook wat je over ironie als stijlmiddel hebt opgemerkt bij onderdeel B van deze opdracht.


Vraag 2

Ben jij van oordeel dat ironie een belangrijk element in het werk van Reve is? En is er bij hem ook sprake van zelfironie? Geef zo mogelijk voorbeelden.


D

Schrijf een korte beschouwing (circa 400 woorden) over ironie, sarcasme en cynisme in de literatuur. Beantwoord de vraag op welke manier deze stijlmiddelen door een schrijver ingezet kunnen worden om een bepaald doel te bereiken. Laat uitkomen dat ironie altijd een dubbele bodem heeft: grap én ernst. Geef je mening over het gebruik van deze stijlmiddelen: vind jij het goede of juist minder goede stijlmiddelen? Houd je van boeken met veel ironie, of spreekt cynisme in literatuur jou meer aan? Haal ondersteunende argumenten voor je standpunt zo veel mogelijk uit het boek dat je gelezen hebt: Op weg naar het einde.

(Literaire)theorie

1. dbnl.org | 'Ironie', in Algemeen letterkundig lexicon
2. Joke van Balen e.a., Basisboek literatuur. Uitgeverij kleine Uil, Groningen, 2009, p. 128.