Al op de eerste bladzij van zijn boek wordt de lezer gewaarschuwd. 'Indien u niet houdt van geschriften die grotendeels berusten op waarheid en de ontbrekende delen er gewoon bij fantaseren (…) – dan is voor u nu al het moment aangebroken om dit boek te sluiten.' (p. 9-10)
Daarmee is meteen duidelijk dat de verhouding werkelijkheid-fictie een van de problemen van dit boek zal vormen. En tegen het eind van het boek (p. 349) stuit de lezer opnieuw op de vraag of dit nou wel een roman was.

We beginnen met een kleine theoretische en praktische verkenning (A). Daarna kijken we naar uitspraken van Lanoye in zijn boeken en in interviews (B). De opdrachten bij A en B zijn bedoeld als aanloop / warming up / gedachteoefening voor de eigenlijke opdracht: het schrijven van een betoog (C). 

A

Lees bron 1. In deze twee paragrafen wordt het (overigens subtiele) verschil geschetst tussen autobiografische romans en werken van auteurs waarin autobiografische elementen zijn verwerkt.


Vraag 1

I.M. en Schaduwkind zijn volgens de auteurs van bron 1 beide autobiografische romans.

      a. Waarom vindt de criticus Arjan Peters I.M. geen goed boek?
      b. Waarom vinden de auteurs van bron 1 Schaduwkind van P.F. Thomése wel een goed boek?
      c. Wat is blijkbaar noodzakelijk voor een goede autobiografische roman?


Vraag 2

      a. Denk je dat lezers van Komt een vrouw bij de dokter gedacht hebben dat de roman autobiografisch is? 
      b. Hebben zij gelijk? Waarom?


Vraag 3

L.H. Wiener zegt: 'Het is autobiografies als de kolére, maar tegelijkertijd honderd procent fictie, wat zeg je daarvan?'
Wat zeg jij daarvan? Kan dat? Kan een roman autobiografisch én honderd procent fictie zijn?  


Vraag 4

Jeroen Brouwers zegt in de polemiek over Bezonken rood: 'Ik heb niet gelogen. Ik heb een roman geschreven.'
      a. Wat denk je dat hij daarmee bedoelt?
      b. Ben je het met hem eens? Waarom?


B

Waarom moest Sprakeloos geschreven worden? Natuurlijk, het werd van Lanoye verwacht. Zijn moeder: 'Er is maar één slag volk verfoeilijker dan mensen die slecht schrijven over hun ouders. Dat zijn mensen die niet schrijven over hun ouders. Terwijl ze pourtant kúnnen schrijven.' (p. 28) En later zijn vader: 'Ik weet dat ik het niet vragen mag, manneke, maar hoe is het nu toch gesteld met dat boek van u?' (p. 59)


Vraag 1

Op verschillende plaatsen in dit boek gaat Lanoye in op zijn worsteling met de werkelijkheid die hij moet beschrijven: onder andere op p. 9-10, 24-32, 56-64, 274-279 en 357-360. Herlees deze passages en noteer voor jezelf belangrijke zinnen die je straks in je betoog kunt verwerken.


Vraag 2

In zijn roman Kartonnen dozen (1991) heeft Lanoye zijn eigen ervaringen gebruikt. Hij vraagt zich daar herhaaldelijk af: 'Wat zou Z. [de jongen op wie hij in zijn puberjaren verliefd was] ervan vinden als hij dit leest?’ Wat vind jij: mag een schrijver de mensen uit zijn leven herkenbaar afbeelden?


Vraag 3

Lanoye plaatst in zijn roman Gelukkige slaven (2013) deze noot: 'Gelukkige slaven is fictie. Elke gelijkenis met bestaande personen of gebeurtenissen berust op toeval.'
Had zo'n noot ook in Sprakeloos kunnen staan?


Vraag 4

Lees het interview met Lanoye uit 2009 (bron 2), getiteld: 'Mijn ma zou blij zijn geweest met dit boek.' Noteer weer voor jezelf de belangrijkste uitspraken. (Over de uitspraak boven dit interview: denk je dat Lanoye dat goed inschat?)


Vraag 5

Op YouTube is een korte opname te bekijken van een boekpresentatie vanSprakeloos: Lanoye presenteert in september 2009 zijn nieuwe boek in zijn geboortestad Sint-Niklaas. In het publiek: familie, buurtgenoten, bekenden. Hoe zou dat vallen? Bekijk bron 3.


C

Schrijf nu je betoog (600-800 woorden) over de manier waarop een schrijver in literatuur kan/moet omgaan met de werkelijkheid. Geef daarbij ook antwoord op de vraag of een schrijver in een autobiografische roman zich 100% aan de feiten moet houden. Spits je betoog toe op Sprakeloos, en geef een beoordeling van de wijze waarop Lanoye in dit boek (een roman?) te werk is gegaan.