Wormmaan
Lezen voor de lijst
Elke wil een nieuw pompoenras lanceren, maar de concurrent is haar net voor. Jarenlang veredelen blijkt voor niets te zijn geweest. Als dan een collega ook nog een negatieve opmerking maakt over genderdiversiteit, terwijl hij weet dat zij niet zo’n typische ‘vrouw’ is, neemt ze ontslag. Ze vertrekt met een vergeten erwtenras naar het huis van haar overleden oom, op een van de Waddeneilanden, juist om deze erwt te laten verwilderen. Daar worstelt ze met de vrouw die zij nooit geworden is.
Een tweede verhaallijn speelt zich af in de tijd van de eerste mensen. Ra, een ‘tussenmens’, half god half mens, half man half vrouw, sluit zich aan bij een nieuwe stam. Zij wordt gerespecteerd omdat zij in staat was een wilde stier te temmen met het plantje van een oererwt. Als de oogst tegenvalt en de grond uitgeput lijkt, krijgt Ra een deel van de stam zo ver dat ze naar een eiland verderop trekken, om zich daar opnieuw te vestigen.
Leen het e-book en luisterboek in de online Bibliotheek-app
Dyslectisch? Lees dit boek bij Passend Lezen als gesproken boek.
Meer informatie over Passend Lezen.
Lees alvast een paar bladzijden
Leesaanwijzingen
De dikte van het boek, 224 bladzijden, is geen hoge drempel om te nemen. Het taalgebruik is echter een remmende factor. De openingszin is wat dat betreft exemplarisch: ‘Het besturen van een trekker is een daad van soevereiniteit.’ Twee elementen die op het eerste gezicht weinig met elkaar te maken hebben, worden met elkaar in verband gebracht. Dat gebeurt veel in dit boek. Daardoor ben je algauw op meerdere niveaus tegelijk aan het lezen: de relatief eenvoudige gebeurtenissen, maar in deze gebeurtenissen huist een symboliek die het verhaal een diepere betekenis geeft. De symboliek betreft de genderproblematiek, maar ook duurzaamheid, uitputting van de aarde, ethiek omtrent de maakbaarheid van de mens en de wereld. Als je een geoefende lezer bent, zie je de rijkdom ervan, en biedt de vertraging een gelegenheid voor verdieping. Als je de symboliek mist, roept de stijl eerder weerstand op, die voor je gevoel niets oplevert.
De auteur gebruikt vaktermen (techniek van landbouwmachines, wetenschappelijke termen die te maken hebben met de veredeling van gewassen). Vaak kun je uit de context wel opmaken wat ze ongeveer inhouden. Het boek nodigt echter ook uit om de termen op te zoeken en op die manier je kennis te vermeerderen.
Er zijn twee verhaallijnen: die van Elke, in het heden, en die van Ra, in een ver verleden. Beide lagen bevatten veel symboliek, maar die van Elke is beter herkenbaar, omdat die zich in onze tijd afspeelt en in een ik-perspectief is geschreven. De lijn van Ra is wat schimmig, doordat het perspectief bij ‘wij’ ligt. Het kan even duren voordat je doorhebt dat dit de overledenen, de voorouders van Ra, zijn. Het is ook ingewikkeld om vanuit die overledenen te blijven lezen, omdat het niet zo’n gangbaar perspectief is. De overledenen leveren voortdurend commentaar op de gebeurtenissen en dat commentaar is alleen vanuit dat perspectief te begrijpen. Daar komt bij dat de gebeurtenissen zelf ook niet zo eenvoudig te duiden zijn: er vinden duistere rituelen plaats, de dialogen zijn mysterieus. Soms is niet helemaal duidelijk wat er precies gebeurt. Het helpt wellicht als je zoekt naar parallellen tussen Ra en Elke, beiden ‘tussenmensen’, beiden in de weer met de ‘oererwt’, beiden op zoek naar hun eigen plek in een vreemde, complexe, soms zelfs wat vijandige omgeving. Is Ra misschien de oerversie van Elke?
Om over na te denken
Hoe verover je een plek in een vreemde, vijandige omgeving?
In hoeverre wordt je identiteit bepaald door je man- of vrouw-zijn?
Is het ‘tussenwezen’ (niet vrouwelijk, niet mannelijk) een vaker voorkomend verschijnsel in de natuur?
Is het veredelen van gewassen wel ethisch verantwoord? Wat zijn de gevolgen van eindeloos veredelen?
Hoe verhoudt religie zich tot onverklaarbare verschijnselen in de natuur? Hoe ontstaan religieuze rituelen?
Waarom krijgen buitenbeentjes vaak bovennatuurlijke eigenschappen toebedeeld?
Prijzen
- Bekroond met de Libris Literatuur Prijs 2022
- Genomineerd voor de titel BruutTAAL Regenboogboek 2022
- Genomineerd voor de Boekenbon Literatuurprijs 2022
Vlogboek van de Lezer des Vaderlands
Laudatio door filosoof Bas Haring
Wat anderen van dit boek vonden
'Met Wormmaan schreef Mariken Heitman een boek waar we eerst wat moeten wroeten. Het is graven, graven, en nog eens graven. Is de lezer daartoe bereid, dan verstrengelt de roman haar in al haar wortels. Heitmans zinnen troosten wel elke moeite. Barstend van energie en vitaliteit accentueren die Heitmans eigenzinnige kijk op gender en identiteit. Heitman veredelt de roman én de taal.'
Jan-Bart Claus, op: tzum.info
‘Wormmaan is absoluut geen eenvoudig boek om te lezen, vanwege de complexe gelaagdheid van de roman, de wisselingen in perspectief en de lastige biologische materie. Toch is het boek zeker de moeite waard als je er de tijd voor neemt en eenmaal doorhebt waar het boek over gaat. Wormmaan is dan zeker ook geen boek voor iedereen, je moet er echt van houden. Anders kunnen de verschillende verhaallijnen je verwarren, of snap je niet helemaal wat er aan de hand is. Vooral als je houdt van natuur, interesse hebt in de productie van onze groentes en fruit en wel houdt van metaforisch taalgebruik is dit boek iets voor jou.’
Rebecca van de Kar, op: chicklit.nl
‘Oeps, niet echt een mainstream boek. Niet een verhaal, of eigenlijk twee door elkaar, dat je snel doorleest. Geen pageturner. Integendeel, eerder een boek waar je na een paar bladzijden even moet stoppen, herlezen, laten bezinken. Heel poëtisch ook vaak, waarbij de vorm soms belangrijker lijkt dan de inhoud. Ik kan me voorstellen dat er lezers zijn die helemaal opgaan in deze stijl. Voor mij is het net een treetje te hoog.’
Ron Janssen, op: hebban.nl
Over de auteur
Mariken Heitman (1983) studeerde biologie in Utrecht. Ze is docent groenteteelt en werkt daarnaast als tuinder. Ze publiceerde korte verhalen en debuteerde in 2019 met De wateraap, die genomineerd werd voor drie literaire prijzen. De hoofdpersoon in dat boek, de biologe Elke, treedt ook op in Wormmaan. Met deze roman won Heitman de Librisprijs en brak ze door bij een groter publiek.
Op deze site vind je informatie over de auteur: Mariken Heitman
Na dit boek verder op Lezen voor de lijst:
-
Harry Mulisch
-
Gerard Walschap
-
Lisa Weeda
-
Frans Kellendonk