A

1. Wanneer voelde jij je voor het laatst 'niet gezien'? Was dat een aangenaam of onaangenaam gevoel?
2. Is je onzichtbaar voelen vaker iets negatiefs of iets positiefs, volgens jou?

B

Lees de (literaire) theorie onderaan deze pagina.
In Het aanbidden van Louis Claus komt het motief 'onzichtbaarheid' op verschillende manieren terug.

1. Op welke momenten voelt Carla zich onzichtbaar en genegeerd door haar ouders? Beschrijf die momenten.
2. Op welke manier komt onzichtbaarheid ook letterlijk terug, als je kijkt naar de eerste zin van het boek?
3. Breng je antwoord op B2 in verband met het latere beroep van Louis Claus.
   
   Dit boek kent ook een abstractere vorm van onzichtbaarheid: verschillende personages in het verhaal dragen onuitgesproken emoties en verlangens met zich mee.
4. Welke personages houden hun gevoelens voor elkaar verborgen? Waarom doen ze dit, denk je?
5. Beschrijf Carla's auditie voor de kunstacademie. In hoeverre slaagt haar idee? Hoe past die auditie bij het motief 'onzichtbaarheid'?
6. Ook op andere plaatsen in het boek kom je dit motief tegen. Herlees pagina's 70 tot en met 73 én pagina's 175 tot en met 180. Leg uit op welke manieren het motief onzichtbaarheid hier terugkomt. Let op: dit kan zowel letterlijk of figuurlijk zijn. Welke betekenis(sen) heeft de onzichtbaarheid hier, denk je?

(Literaire) theorie

Een motief is een element dat meerdere keren herhaald wordt. Daardoor vallen ze op en word je als lezer op het spoor gezet van waar het in het boek om gaat.
In de literatuurwetenschap wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten motieven:

Verhaalmotieven worden ook wel aangeduid als concrete motieven. Ze bevinden zich in de verhaallaag, ze zijn zichtbaar in het verhaal.

Abstracte motieven komen niet expliciet in het verhaal  voor, maar die moet je zelf afleiden en proberen te verwoorden. Vaak gaat het om vrij algemene begrippen, zoals eenzaamheid, eeuwigheid, liefde, verlies, verslaving, etcetera.

Een grondmotief is de visie die uit een roman spreekt en die je vaak wel in één zin kunt formuleren. Vaak zijn er meerdere mogelijkheden. Daarom is het belangrijk dat je argumenten kunt aandragen voor het grondmotief dat jij hebt geformuleerd.

Een leidmotief, ten slotte, is een steeds terugkerend element. Dat kan een kleur, een bepaalde zin of zinsdeel, een voorwerp, een symbool of handeling zijn. Een leidmotief kan een eigenschap van een bepaald personage benadrukken, maar ook verwijzen naar het grondmotief.

Zie ook: Joke van Balen e.a., Basisboek literatuur. Groningen: Uitgeverij kleine Uil, 2009, p. 113-114.