Rachels rokje
Lezen voor de lijst
Rachel Stottermaus is een meisje van nauwelijks dertien jaar, als de deur van het klaslokaal openvliegt en zij oog in oog komt te staan met haar docent Douglas D. Ook al slaat hij bij haar in als de ‘bliksem’, zij durft hem niet haar liefde te verklaren. Na dertig jaar loopt ze hem opnieuw tegen het lijf en opnieuw slaat de bliksem in.
Ook die tweede keer durft ze haar liefde niet te bekennen. Bij wijze van liefdesverklaring besluit ze een rokje te maken: 'Wacht maar, voor jou zal ik een rokje maken dat zijn weerga niet kent: met een plooienval van hier tot aan de evenaar en een wervelend vermogen van minstens windkracht acht, een rokje dat je volledig mee zal zuigen, in zal wikkelen en waaraan je domweg niet ontkomen kan.'
Deze plooirok is dit boek geworden: in zevendertig plooien vind je het resultaat van de overweldigende liefde die Rachel is overkomen. Tussen de plooien vind je allerlei ogenschijnlijk losstaande verhalen, gevoelens en gedachten, die uiteindelijk toch met elkaar verbonden zijn. Na de zevenendertig plooien slaat het noodlot toe. Het boek sluit af met zeven verhoren waarin Rachel verantwoording lijkt te moeten afleggen over haar liefde en de vermeende nazisympathieën van haar vader.
Leen het e-book in de online Bibliotheek-app
Dyslectisch? Lees dit boek bij Passend Lezen als gesproken boek.
Meer informatie over Passend Lezen.
Leesaanwijzingen
Ironisch genoeg geeft de verteller zelf leesaanwijzingen in het voorwoord, de ‘Wandeling vooraf’. Je bent gewaarschuwd: als je een boek zoekt waarin een schrijver zijn verhaal van A tot Z vertelt, kun je beter ophoepelen. Het boek is geschreven als ‘plooirok’ met zevendertig plooien en zeven verhoren. Het kan zijn dat je bloemen gaat vinden tussen de plooien, maar het kunnen evengoed roestige spijkers of scharen zijn, aldus de verteller. Dit maakt ook dat het onmogelijk is om een samenvatting te geven van het verhaal. Het verhaal zwiert, inderdaad net als de plooien van een rok, alle kanten op. Daar moet je wel voor openstaan. Het boek is fantasierijk en complex. Soms lijkt het of de plooien los van elkaar staan, maar als je er dieper induikt, zie je dat ze toch met elkaar verbonden zijn. De essentie van het verhaal is de genadeloze liefde die Rachel Stottermaus (anagram van Charlotte Mutsaers) voor haar talendocent voelt, maar elk hoofdstuk (‘plooi’ genoemd, met daaronder, zoals je ook in negentiende-eeuwse romans wel ziet, een korte, soms wat misleidende beschrijving van wat je in de plooi kunt vinden) bevat verrassingen. Er zijn verkapte verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog en de vermeende nazisympathieën van Rachels vader, maar ook gedachten, gevoelens en beetje bij beetje de liefdesgeschiedenis, die allesbehalve chronologisch verteld worden. Je moet dus openstaan voor een complexe verhaalopbouw. Ook wordt er via het beeld van de ‘plooirok’ op het verhaal zelf gereflecteerd, waardoor je steeds gedwongen wordt een meta-positie in te nemen. De rol van de verteller is het hele boek door problematisch. Soms lijkt deze objectief het verhaal van Rachel en Distelvink te vertellen, maar soms lijkt Rachel zelf aan het woord. Omdat Rachels naam een anagram is van de naam van de auteur, lijkt het boek ook minder verzonnen dan je aanvankelijk zou denken.
Om over na te denken
Hoe geef je betekenis aan gebeurtenissen die op zichzelf weinig wereldschokkend lijken, maar in je eigen leven een ware aardverschuiving teweegbrengen, zoals een eerste liefde?
Moeten dromen, fantasieën en verlangens - ook die van kinderen - serieus genomen worden? Of kom je verder met 'volwassen' realiteitszin?
Hoe kom je als kind los van de slechte reputatie van je ouders?
Valt je eigen beleving van bepaalde gebeurtenissen in je leven onder fantasie of werkelijkheid?
Interview met de schrijfster
Wat anderen van dit boek vonden
'Mijn sympathie ging uit naar het standpunt dat ik in de roman las: het standpunt dat opkomt voor de droom, het onstuimige verlangen dat zich niet door een verstandig oordeel, door het realisme van degene die alles al heeft meegemaakt, laat beknotten. Sommige gevoelens zijn absoluut, daar helpt geen leerboek uit het leven iets aan. En ook al kan over die absoluutheid niet worden gesproken, dan hoeft men er nog niet over te zwijgen.
Knap dat een schrijfster zonder volwassen dedain over zo'n blikseminslag weet te schrijven, zonder het vocabulaire dat de meesten gereed hebben liggen wanneer een schoolmeisje wordt gegrepen door haar leraar: dweepziek, overspannen puberale fantasie, kalverliefde, gaat wel weer over. Die woorden worden in de roman uitbesteed aan de moeder van het kind.’
Anthony Mertens, in: De groene Amsterdammer
‘Rachels rokje herlezen is als thuiskomen in een vreemd huis. Zo vertrouwd en toch ook zo verrassend. In haar rokje neemt Rachel Stottermaus je bij de hand en vertrouwt ze je op eigenzinnige manier haar knotsgekke en dieptreurige hartsgeheimen toe. Maar eigenlijk kan en mag je dit boek niet parafraseren. Want hoe schrijf je de liefde? Uiteindelijk blijkt vooral: ‘De mens is onbeschrijflijk onbeschrijfbaar’ (13). Is er zelfs een geschiedenis? ‘want als het eind zoek is, het begin naar alle kanten is uitgewaaierd en het belangrijkste niet heeft plaatsgevonden, waar bevindt zich dan eigenlijk de geschiedenis’? (38). En toch, ‘alles zit met dunne draadjes aan elkaar. Alles! En stevig ook’ (155). Meer dan over het verhaal, gaat Rachels rokje over de taal, over ‘de vernietigende kracht van de taal’ en ‘de vernietigende kracht van het zwijgen’ (103).
Ik heb spijt dat het alweer voorbij is.’
Simen, op: goodreads.com
‘De stijl van Mutsaers is origineel en ongewoon. Niet alleen de symmetrie in haar verhaal maar ook de personages zijn complex. De plooien van het verhaal zijn moeilijk te begrijpen als ze als los hoofdstuk worden gelezen, en zelfs na het herlezen van het boek zijn er nog details die je voorbij gaan. Maar toch is het verhaal tegen het einde in lange lijnen duidelijk. Maar de grootste kenmerk in de schrijfstijl van Mutsaers zijn wel de betogen die abrupt tussen de verhaallijn worden gezet. Soms zorgt dit voor verwarring, maar meestal zijn het minder belangrijke dingen voor het verhaal. Er wordt bijvoorbeeld verteld over de dood van Isadora Duncan, hoewel haar naam nooit wordt genoemd, zij stierf in een Bugatti, net als Distelvink.
Een ander bijzonder aspect is het slot. Hoewel het verhaal eindigt na 210 pagina’s, telt het boek er 319. De laatste 100 pagina's, genaamd Rachels Rokje Revisited geeft het idee van een rechtzaak. (...) Deze stijl is gewaagd, maar dwingt wel respect af. Het geeft veel meer voldoening een boek als Rachels rokje te lezen dan een ander boek.’
Een leerling uit HAVO5, op: scholieren.com
Recensies
Log in met je bibliotheekpas en bekijk de recensies op Literom.
In de bibliotheek hoef je niet in te loggen.
Over de auteur
Charlotte Mutsaers (1942) werd na haar studie Nederlands docent Nederlands. Naast haar werk voor de klas rondde ze de kunstacademie af. Voordat zij boeken ging schrijven, was zij al beeldend kunstenaar. Haar werk past goed in het (laat)postmodernisme. Mutsaers gaat regelmatig in tegen heersende ideeën en die tegendraadsheid is ook in al haar werk te vinden. Ook in Rachels rokje zie je die terug in het verwerpen van de volwassen kijk op ‘kalverliefdes’. Zij heeft diverse grote prijzen gekregen voor haar werk, zoals de P.C. Hooftprijs voor haar verhalend proza en de Constantijn Huygensprijs en Jacobus van Looyprijs voor haar gehele oeuvre.
Op deze site vind je informatie over de auteur: Charlotte Mutsaers
Na dit boek verder op Lezen voor de lijst:
-
Multatuli
-
Stefan Hertmans
-
Louis Paul Boon
-
Frans Kellendonk
-
Hugo Claus